چهارشنبه, ۴ ارديبهشت ۱۳۹۲، ۰۶:۴۷ ب.ظ
فرهنگ روابط اجتماعی در اسلام ( مشاوره [2] )
عده ای در برابر خودی ها ادب را رعایت نمی کنند که این مورد هم اشتباه است
زیرا در برابر غیر خودی ها که رعایت کردن ادب اقتضای عقل است ، پس در برابر
خودی ها باید ادب را رعایت کرد .
در ادب مشورت درست صحبت کردن را باید رعایت کرد و همچنین اگر مشورت دهنده مخالف نظر تو رای داد تو باید احترام بگذاری و با او دشمن نشوی زیرا او فقط نظر خود را داده و تو در قبول کردن ان مختاری .
مسئولیت پذیری در مشاوره :
کسی که به دیگران مشورت می دهد خودش را باید بگذارد جای مشورت گیرنده و به همان اندازه مشکل فرد برای او مهم باشد و در درد مشورت گیرنده خود را سهیم بداند و مانند او درد بکشد .
مشاوره ی بیجا ندهد و اگر موردی را نمی داند با صراحت بگوید که نمی دانم و اگر نظرش مشکوک است بگوید من به نظر خودم مشکوک هستم تو با دیگران هم مشورتی بکن
مدارا در مشاوره :
این درد را درمان کنید بالاترین مظهر الهی را بروز داده اید و در روز قیامت خداوند یقینا دست شما را خواهد گرفت برای اینکه به کسی کمک کرده اید و صفت خدا را بروز داده اید .
اگر فردی دچار مشکلاتی است ، این مشکلات باعث نمی شود که تو فکر کنی ان فرد آدم پستی است و حق ناسزا گویی نداری و نباید ذهنیت و نظرت راجع به فرد عوض شود ؛ شما باید از شخصیت حقیقی خود خارج شوی و وارد شخصیت حقوقی مشاوره شوی .
اگر فردا روزی باهم چشم توی چشم شدید و هم کلام بودید طرف نباید از اینکه مشکل خود را به شما گفته است پشیمان باشد و نباید این فکر را کند که من در برابر فلانی شان خود را پایین آورده ام .
امام صادق ع :
دردها و مشکلاتتان را برای رفیقان خود نگویید زیرا شان شما خراب می شود ؛ اما دستور داده اند به دوستان مشاور خود بگویید .
کسانی که آنقدر جنبه دارند که رفاقتشان با شما بهم نخورد و یک ساعت مشاوره را فراموش کند
خیانت نکردن در مشاوره :
فرد مشاور حرف تو را نباید جایی بگوید ، اگر دوستتان شما را برای مشاوره انتخاب می کند نباید حرف او را به دوستان دیگر خود بگویید و گل بگیرید از حرف او .
داریم نمونه هایی که طرف مشکلاتشو به مشاور گفته است و مشاور از او پول خواسته تا حرفهای او را جایی بیان نکند . این آخر حیوانیت است .
باید امین مردم باشید و اجازه ندارید از نظر شرعی که جایی بیان کنید و از چیزی که در زمان مشاوره شنیده اید اجازه ندارید بعدا حسن استفاده یا سوء استفاده کنید .
ممکن است شما فردا روزی با مشاور خود دشمن شوید ، مشاور باید آنقدر وجدان داشته باشد که چیزی که در زمان رفاقت از تو اعتراف گرفته است در زمان دشمنی او را فاش نکند ؛ لذا خواهران و برادران اگر مشورت می دهید این مسئولیت ها را باید قبول کنید .
عیون الحکم – ص 242 – امام علی ع :
خیانت کردن فرد تسلیم شده ( مشورت گیرنده ) و فرد مشوره دهنده به هم ( فاش کردن صحبت ها در جاهای دیگر ) از شنیع ترین امرها و از بزرگترین بدعت هاست و موجب عذاب دوزخ می شود .
بنده و شما نشستیم صحبت می کنیم راجع به شخص سومی ! نه غیبت است و نه چیزی ، میخواهیم مشکلی را بررسی کنیم ؛ من یا شما برویم به شخص سوم حرف ها را انتقال دهیم ، این از شنیع ترین ( کثیف ترین ) کارهاست .
دخالت ندادن دشمنی ها و اختلافات در مشاوره :
خلیفه دوم خدمت امیر المومنین رسید و درباره جنگ با ایران مشورت گرفت و امیر المومنین با اینکه می دانست اگر پیروز شوند او پرچم پیروزی را بنام خود بلند می کند اما به او بدرست ترین روش مشورت دادند .
عمر ابن خطاب بارها در مجامع عمومی گفته بود که اگر علی نبود عمر هلاک شده بود .
ارجاع به اصلح در مشاوره :
می خواهید مشورت دهید در موردی که میدانید صلاحیت آن را ندارید در این صورت باید فرد را به دیگران ارجاع دهید .
برای مثال بنده تخصصم امور اعتقادی است و اگر کسی برای امور خانواده و یا کودک به من مراجعه کرد من باید آن را به دیگران ارجاع دهم .
مشاور خوب کسی نیست که تمام منابع را مسلط باشد ، مشاور خوب کسی است که تمام منابع را آگاه باشد !
پدر ها و مادرها که بعضا گله می کنند که فرزندانمان از ما خوب مشورت نمی گیرند باید به آنها بگویم که شما در چند مورد تخصص دارید ؟ آیا فرزندان خود را ارجاع بع متخصص می دهید ؟!
از یکی از روحانیون فاضل یک جمله بسیار غلطی شنیدم که می گفتند اگر من استاد این جمع هستم ، خود من باید تمام مشکلات شما را حل کنم ؛ این جمله بسیار غلطی است زیرا شما در چند مورد تخصص دارید نه همه امور .
اهل منبر باید راجع به مسائل مختلف آگاهی داشته باشند اما تخصص را باید ارجاع دند .
بعضا اساتید دانشگاه راجع به هرچیزی نظر می دهند و نمی گویند نمی دانیم !
مهارت داشتن در مشاوره :
خیلی ها علم دارند اما مهارت مشاوره ندارند ؛ پس باید مهارت مشاوره هم داشته باشیم .
اعتماد سازی در مشاوره :
گاهی اوقات مشاوره های ما جمعی هستند ؛ مثلا بنده رو دعوت میکنند جایی برای مشاوره که مثلا 20 نفر هستند ، نه 10 نفر ، نه 1 نفر ! تو باید برای این جمع اول اعتماد سازی کنی و افراد به تو اعتماد کنند وگرنه در غیر اینصورت اصلا تاثیر نمی گذارد.
امید آفرینی در مشاوره :
مشاور نباید گریه کند و جملات نا امید کننده بگوید و از جملاتی مانند چیزی نیست ، حل میشود و .. باید استفاده کرد
در صحبت ها و سخنرانی های مقام معظم رهبری دقت که می کنیم گمان می کنیم ایشان از کره مریخ تحقیق کردند و الان صحبت می کنند بسکه امید دارند در صحبت هایشان – پس باید امید آفرینی باشد مانند سیستم قرآن و ائمه اطهار
کسی که مشورت میدهد خودش نباید تحت تاثیر این بحران قرار گیرد .
مثبت بینی در مشاوره :
شما شک نکنید که این آدم ها مخلوقات خدا هستند و اگر نقطه ضعفی دارند حتما نقطه قوت هایی هم دارند که شما خبر ندارید و اگر فرد از ضعف های خود می گوید که شما ندارید حتما قوت هایی هم دارد که شما ندارید .
هنر شنیدن در مشاوره :
خیلی خصوصیت مهمی است در مشاوره .
بنده چون مشاور نیستم و حوصله و وقت مشاوره ندارم تا کسی حرفی میزند من خودم جمله آخر ان را می گویم
هنر شنیدن یعنی اینکه بگذارید فرد تمام حرف ها را بزند و حتی او را تحریک کنید که بیشتر حرف بزند .
همسانی با مخاطب در مشاوره :
امالی شیخ صدوق – ص 514 – پیامبر اکرم ص :
ان مشاعر الانبیا امرنا ان الکلم الناس علی قدر عقولهم
ما پیامبران امر شده ایم که با مردم مانند خودشان صحبت کنیم .
با ادبیات مردم صحبت کنید و جوری که بفهمند .
فواید مشاوره :
* بهره مندی از امداد الهی :
جامع الصقیل سیوتی – ج 2 – ص 562 – پیامبر اکرم ص :
هر که انجام کاری را قصد کند و در این باره با مسلمانی مشورت خواهد خداوند او را به بهترین راه هدایت می کند .
طرف چون مشورت میکند کارش غلط یا درست ! خدا امداد غیبی را می رساند و کار او را درست می کند و کسی که مشورت نمی کند ولو کارش درست باشد خدا کار او را خراب می کند زیرا دستور خدا را که مشورت کردن است را زیر پا گذاشته است .
* پیشگیری از حسادت ها :
مستدرک – ج 8 – ص 342 – امام علی ع :
هر کس به مشورت پایبند باشد هنگام موفقیت از ستایش او دریغ نمی شود و از شر حسودان در امان است و در هنگام شکست سرزنش نمی شود .
در موفقیت ضمانت مورد حسد واقع شدن را با مشورت میگیری و در شکست ، شکست را تقسیم میکنی !
تقویت روحیه مسئولیت پذیری
* هرز نرفتن استعدادها :
علما و استعدادها و روانشناسانی که در خانه های خود بسر میبرند و دوره ای کار کردند و الان در پستو ها هستند روی کار می آیند و باید فرهنگ مشاوره جا بیفتد .
مثلا چند ماه دیگر رئیس جمهور مملکت می خواهد عوض شود ، خب این بابا در این 8 سال حتما جملاتی دارد که بدرد بخورد و تجاربی دارد که بشود ازآنها استفاده کرد و اگر این فرهنگ جا بیفتد می شود از فرهیختگان و باز نشستگان و مجربین از کار افتاده استفاده کرد .
* گسترش روحیه انزوا طلبی
* از بین رفتن یاس و ناامیدی در کار :
فردی الان مجرب است و روی بورس ، وقتی می بیند نفر قبل از او که قبلا مجرب بوده است الان روی بورس نیست مایوس می شود و انگیزه ای برای کار ندارد و می گوید کار کنم و نفر بعد بیاید از صفر شروع کند ؟!
* خطر پذیری بالا
* شکست
* تقویت خوی استکباری
تحق العقول – ص 36 – پیامبر اکرم ص :
آنگاه که فرمانروایتان شما از بدانتان و ثروتمندانتان شد و از تنگ چشمانتان باشد و مشورت از میانتات خت بردارد به زمین خوردن شما بهتر از این است که روی زمین زندگی کنید .
آسیب های مشاوره :
+ با فراد نادان ، خود پسند و مغرور مشورت نکنید ، با کسی که آخر قضیه را به شما نمی گوید و می خواهد شما همیشه وابسته به او باشید مشورت نکنید .
+ در مشورت کردن شتاب زدگی و عجله نداشته باشید .
+ استخاره بجای استشاره :
امروز بسیاری از استخاره ها باطل است و مواردی مانند ازدواج ، انتخاب رشته و .. صد در صد استشارع است نه استخاره .
استخاره در جایی است که شما در 2 امر مخیر هستید و یا متحیر !
+ مشاورین بی صلاحیت
+ تحمیل نظر بجای مشاوره
+ سرزنش مداری نباشد
تفاوت مشاوره اسلامی و مشاوره غربی :
4 خصوصیت است که اگر فرد دارا باشد مشاور اسلامی است و اگر نداشته باشد مشاور غربی است
1- در اسلام مشاور یک رسالت است و در غرب یک هنر و فن و علم است ؛ همانگونه که می فرمایند روسلان و پیغمبران مشاوران امت هستند .
2- پشتوانه های معنوی در مشاوره اسلامی زیاد است و راهکارهای معنوی هم می دهند
3- در مشاوره اسلامی مرز وجود دارد ؛ خط مرزی اسلام ( الزامات شرعیه – الزامات عقلیه – جانشینی پیامبر – خارج از محدوده فکر بشر )
4 -در مشاور اسلامی آخرت محوری اولویت دارد و مشاور اول آخرت تو را میبیند .
وقتی انسان و لذت محور باشد مشاوره اومونیستی است و اگر تو در حالت از شوهر خود گله کنی مشاوره اومونیستی میگوید خود را گیر فرزند نینداز و به دنبال مرد دیگری باشد اما دین ما میگوید وظیفه مقدس تو مادری است و جای نبود شوهر را با بچه پر کن .
در مشاوره اسلامی تقوا و اخرت محور است و در مشاوره غربی لذت و انسان !
در ادب مشورت درست صحبت کردن را باید رعایت کرد و همچنین اگر مشورت دهنده مخالف نظر تو رای داد تو باید احترام بگذاری و با او دشمن نشوی زیرا او فقط نظر خود را داده و تو در قبول کردن ان مختاری .
مسئولیت پذیری در مشاوره :
کسی که به دیگران مشورت می دهد خودش را باید بگذارد جای مشورت گیرنده و به همان اندازه مشکل فرد برای او مهم باشد و در درد مشورت گیرنده خود را سهیم بداند و مانند او درد بکشد .
مشاوره ی بیجا ندهد و اگر موردی را نمی داند با صراحت بگوید که نمی دانم و اگر نظرش مشکوک است بگوید من به نظر خودم مشکوک هستم تو با دیگران هم مشورتی بکن
مدارا در مشاوره :
این درد را درمان کنید بالاترین مظهر الهی را بروز داده اید و در روز قیامت خداوند یقینا دست شما را خواهد گرفت برای اینکه به کسی کمک کرده اید و صفت خدا را بروز داده اید .
اگر فردی دچار مشکلاتی است ، این مشکلات باعث نمی شود که تو فکر کنی ان فرد آدم پستی است و حق ناسزا گویی نداری و نباید ذهنیت و نظرت راجع به فرد عوض شود ؛ شما باید از شخصیت حقیقی خود خارج شوی و وارد شخصیت حقوقی مشاوره شوی .
اگر فردا روزی باهم چشم توی چشم شدید و هم کلام بودید طرف نباید از اینکه مشکل خود را به شما گفته است پشیمان باشد و نباید این فکر را کند که من در برابر فلانی شان خود را پایین آورده ام .
امام صادق ع :
دردها و مشکلاتتان را برای رفیقان خود نگویید زیرا شان شما خراب می شود ؛ اما دستور داده اند به دوستان مشاور خود بگویید .
کسانی که آنقدر جنبه دارند که رفاقتشان با شما بهم نخورد و یک ساعت مشاوره را فراموش کند
خیانت نکردن در مشاوره :
فرد مشاور حرف تو را نباید جایی بگوید ، اگر دوستتان شما را برای مشاوره انتخاب می کند نباید حرف او را به دوستان دیگر خود بگویید و گل بگیرید از حرف او .
داریم نمونه هایی که طرف مشکلاتشو به مشاور گفته است و مشاور از او پول خواسته تا حرفهای او را جایی بیان نکند . این آخر حیوانیت است .
باید امین مردم باشید و اجازه ندارید از نظر شرعی که جایی بیان کنید و از چیزی که در زمان مشاوره شنیده اید اجازه ندارید بعدا حسن استفاده یا سوء استفاده کنید .
ممکن است شما فردا روزی با مشاور خود دشمن شوید ، مشاور باید آنقدر وجدان داشته باشد که چیزی که در زمان رفاقت از تو اعتراف گرفته است در زمان دشمنی او را فاش نکند ؛ لذا خواهران و برادران اگر مشورت می دهید این مسئولیت ها را باید قبول کنید .
عیون الحکم – ص 242 – امام علی ع :
خیانت کردن فرد تسلیم شده ( مشورت گیرنده ) و فرد مشوره دهنده به هم ( فاش کردن صحبت ها در جاهای دیگر ) از شنیع ترین امرها و از بزرگترین بدعت هاست و موجب عذاب دوزخ می شود .
بنده و شما نشستیم صحبت می کنیم راجع به شخص سومی ! نه غیبت است و نه چیزی ، میخواهیم مشکلی را بررسی کنیم ؛ من یا شما برویم به شخص سوم حرف ها را انتقال دهیم ، این از شنیع ترین ( کثیف ترین ) کارهاست .
دخالت ندادن دشمنی ها و اختلافات در مشاوره :
خلیفه دوم خدمت امیر المومنین رسید و درباره جنگ با ایران مشورت گرفت و امیر المومنین با اینکه می دانست اگر پیروز شوند او پرچم پیروزی را بنام خود بلند می کند اما به او بدرست ترین روش مشورت دادند .
عمر ابن خطاب بارها در مجامع عمومی گفته بود که اگر علی نبود عمر هلاک شده بود .
ارجاع به اصلح در مشاوره :
می خواهید مشورت دهید در موردی که میدانید صلاحیت آن را ندارید در این صورت باید فرد را به دیگران ارجاع دهید .
برای مثال بنده تخصصم امور اعتقادی است و اگر کسی برای امور خانواده و یا کودک به من مراجعه کرد من باید آن را به دیگران ارجاع دهم .
مشاور خوب کسی نیست که تمام منابع را مسلط باشد ، مشاور خوب کسی است که تمام منابع را آگاه باشد !
پدر ها و مادرها که بعضا گله می کنند که فرزندانمان از ما خوب مشورت نمی گیرند باید به آنها بگویم که شما در چند مورد تخصص دارید ؟ آیا فرزندان خود را ارجاع بع متخصص می دهید ؟!
از یکی از روحانیون فاضل یک جمله بسیار غلطی شنیدم که می گفتند اگر من استاد این جمع هستم ، خود من باید تمام مشکلات شما را حل کنم ؛ این جمله بسیار غلطی است زیرا شما در چند مورد تخصص دارید نه همه امور .
اهل منبر باید راجع به مسائل مختلف آگاهی داشته باشند اما تخصص را باید ارجاع دند .
بعضا اساتید دانشگاه راجع به هرچیزی نظر می دهند و نمی گویند نمی دانیم !
مهارت داشتن در مشاوره :
خیلی ها علم دارند اما مهارت مشاوره ندارند ؛ پس باید مهارت مشاوره هم داشته باشیم .
اعتماد سازی در مشاوره :
گاهی اوقات مشاوره های ما جمعی هستند ؛ مثلا بنده رو دعوت میکنند جایی برای مشاوره که مثلا 20 نفر هستند ، نه 10 نفر ، نه 1 نفر ! تو باید برای این جمع اول اعتماد سازی کنی و افراد به تو اعتماد کنند وگرنه در غیر اینصورت اصلا تاثیر نمی گذارد.
امید آفرینی در مشاوره :
مشاور نباید گریه کند و جملات نا امید کننده بگوید و از جملاتی مانند چیزی نیست ، حل میشود و .. باید استفاده کرد
در صحبت ها و سخنرانی های مقام معظم رهبری دقت که می کنیم گمان می کنیم ایشان از کره مریخ تحقیق کردند و الان صحبت می کنند بسکه امید دارند در صحبت هایشان – پس باید امید آفرینی باشد مانند سیستم قرآن و ائمه اطهار
کسی که مشورت میدهد خودش نباید تحت تاثیر این بحران قرار گیرد .
مثبت بینی در مشاوره :
شما شک نکنید که این آدم ها مخلوقات خدا هستند و اگر نقطه ضعفی دارند حتما نقطه قوت هایی هم دارند که شما خبر ندارید و اگر فرد از ضعف های خود می گوید که شما ندارید حتما قوت هایی هم دارد که شما ندارید .
هنر شنیدن در مشاوره :
خیلی خصوصیت مهمی است در مشاوره .
بنده چون مشاور نیستم و حوصله و وقت مشاوره ندارم تا کسی حرفی میزند من خودم جمله آخر ان را می گویم
هنر شنیدن یعنی اینکه بگذارید فرد تمام حرف ها را بزند و حتی او را تحریک کنید که بیشتر حرف بزند .
همسانی با مخاطب در مشاوره :
امالی شیخ صدوق – ص 514 – پیامبر اکرم ص :
ان مشاعر الانبیا امرنا ان الکلم الناس علی قدر عقولهم
ما پیامبران امر شده ایم که با مردم مانند خودشان صحبت کنیم .
با ادبیات مردم صحبت کنید و جوری که بفهمند .
فواید مشاوره :
* بهره مندی از امداد الهی :
جامع الصقیل سیوتی – ج 2 – ص 562 – پیامبر اکرم ص :
هر که انجام کاری را قصد کند و در این باره با مسلمانی مشورت خواهد خداوند او را به بهترین راه هدایت می کند .
طرف چون مشورت میکند کارش غلط یا درست ! خدا امداد غیبی را می رساند و کار او را درست می کند و کسی که مشورت نمی کند ولو کارش درست باشد خدا کار او را خراب می کند زیرا دستور خدا را که مشورت کردن است را زیر پا گذاشته است .
* پیشگیری از حسادت ها :
مستدرک – ج 8 – ص 342 – امام علی ع :
هر کس به مشورت پایبند باشد هنگام موفقیت از ستایش او دریغ نمی شود و از شر حسودان در امان است و در هنگام شکست سرزنش نمی شود .
در موفقیت ضمانت مورد حسد واقع شدن را با مشورت میگیری و در شکست ، شکست را تقسیم میکنی !
تقویت روحیه مسئولیت پذیری
* هرز نرفتن استعدادها :
علما و استعدادها و روانشناسانی که در خانه های خود بسر میبرند و دوره ای کار کردند و الان در پستو ها هستند روی کار می آیند و باید فرهنگ مشاوره جا بیفتد .
مثلا چند ماه دیگر رئیس جمهور مملکت می خواهد عوض شود ، خب این بابا در این 8 سال حتما جملاتی دارد که بدرد بخورد و تجاربی دارد که بشود ازآنها استفاده کرد و اگر این فرهنگ جا بیفتد می شود از فرهیختگان و باز نشستگان و مجربین از کار افتاده استفاده کرد .
* گسترش روحیه انزوا طلبی
* از بین رفتن یاس و ناامیدی در کار :
فردی الان مجرب است و روی بورس ، وقتی می بیند نفر قبل از او که قبلا مجرب بوده است الان روی بورس نیست مایوس می شود و انگیزه ای برای کار ندارد و می گوید کار کنم و نفر بعد بیاید از صفر شروع کند ؟!
* خطر پذیری بالا
* شکست
* تقویت خوی استکباری
تحق العقول – ص 36 – پیامبر اکرم ص :
آنگاه که فرمانروایتان شما از بدانتان و ثروتمندانتان شد و از تنگ چشمانتان باشد و مشورت از میانتات خت بردارد به زمین خوردن شما بهتر از این است که روی زمین زندگی کنید .
آسیب های مشاوره :
+ با فراد نادان ، خود پسند و مغرور مشورت نکنید ، با کسی که آخر قضیه را به شما نمی گوید و می خواهد شما همیشه وابسته به او باشید مشورت نکنید .
+ در مشورت کردن شتاب زدگی و عجله نداشته باشید .
+ استخاره بجای استشاره :
امروز بسیاری از استخاره ها باطل است و مواردی مانند ازدواج ، انتخاب رشته و .. صد در صد استشارع است نه استخاره .
استخاره در جایی است که شما در 2 امر مخیر هستید و یا متحیر !
+ مشاورین بی صلاحیت
+ تحمیل نظر بجای مشاوره
+ سرزنش مداری نباشد
تفاوت مشاوره اسلامی و مشاوره غربی :
4 خصوصیت است که اگر فرد دارا باشد مشاور اسلامی است و اگر نداشته باشد مشاور غربی است
1- در اسلام مشاور یک رسالت است و در غرب یک هنر و فن و علم است ؛ همانگونه که می فرمایند روسلان و پیغمبران مشاوران امت هستند .
2- پشتوانه های معنوی در مشاوره اسلامی زیاد است و راهکارهای معنوی هم می دهند
3- در مشاوره اسلامی مرز وجود دارد ؛ خط مرزی اسلام ( الزامات شرعیه – الزامات عقلیه – جانشینی پیامبر – خارج از محدوده فکر بشر )
4 -در مشاور اسلامی آخرت محوری اولویت دارد و مشاور اول آخرت تو را میبیند .
وقتی انسان و لذت محور باشد مشاوره اومونیستی است و اگر تو در حالت از شوهر خود گله کنی مشاوره اومونیستی میگوید خود را گیر فرزند نینداز و به دنبال مرد دیگری باشد اما دین ما میگوید وظیفه مقدس تو مادری است و جای نبود شوهر را با بچه پر کن .
در مشاوره اسلامی تقوا و اخرت محور است و در مشاوره غربی لذت و انسان !
