فرهنگ روابط اجتماعی در اسلام ( صله ارحام )

1-رحم جسمانی
2-رحم روحانی

رحم جسمانی شامل : سببی و نسبی است .
نسبی کسانی هستند که همه از رحم یک مادر متولد شده اند و به نقلی تمام سادات با هم رحم هستند زیرا برمیگردند به حضرت زهرا س – و سببی رحمی است که بعد از ازدواج اتفاق می افتد ، بطوری که تمام خویشاوندان دختر با تمام خویشاوندان پسر خویش میشوند .

سوره رعد آیه 21

وَالَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَیَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَیَخَافُونَ سُوءَ الحِسَابِ

آنها که پیوندهایى را که خدا دستور به برقرارى آن داده، برقرار میدارند; و از پروردگارشان مى‏ترسند; و از بدى حساب (روز قیامت) بیم دارند

در این آیه نوعی از رحم را معرفی میکند تحت رحم روحانی.
عده ای هستند که قرآن کریم امر کرده است به این ها باید صله رحم داشته باشیم .

کافی ج 2 – ص 156 – امام صادق ع :

امر واجب خدا راجب رحم برمیگردد به محمد ص و آل محمد ص و پیامبران

پیامبر اکرم ص :

من و اهل بیت غیر از اینکه رحم روحانی شما هستیم ، رحم جسمانی شما نیز هستیم ؛ ما پدران این امت هستیم و نسبت به شیعیان خود احساس پدران نسبی را داریم !

انا و علی ابوا هذه الامه

قبل از مطرح شدن مصادیق صله رحم و راه های آن موضوعی لازم است که بدانید :

در بحث صله رحم مهم ترین توصیه این است که صله رحم واجب یعنی صله اهل بیت و محبت آنها ؛ که بین علما این نظریه زیاد طرفدار ندارد .

2 نکته :

+ خلقناکم ازواجا : علامه طباطبایی در تفسیر زوج خلق کردن در المیزان می فرماید : یقینا مصداق این زوج اهل بیت و امام هستند .
عده ای هستند که مجرد به دنیا می آیند ، مجرد هم از دنیا میروند ، هیچگونه خویشاوندی هم ندارند مانند کسی که از دوران نوزادی در پرورشگاه بوده است .

در مقابل هر کدام از ما ها نسبت به امامی تعصب و محبت بیشتری داریم و احساس خویشی رحم بیشتری میکنیم – این میشود زوجیت !
علامه میفرماید عده ای از ما سوال میکنند که ما نسبت به فلان امام خیلی تعصب داریم ! میگویم این یعنی زوجیت شما .

+ امام صادق ع :

خدا لعنت کند کسی که فکر کند امام به او احتیاج دارد ، همچین کسی کافر است . بلکه احتیاج شما به امام است .

اگر شما در دنیا یک امام زوجتان نباشد آرامش و قرار ندارید .
مهم ترین چیزی که در رحم باید بررسی شود ارتباط من و تک تک شما ها با امام است .

مهمترین قسمت صله میزان محبت و مهری است که بین ما و امام برقرار است و امام به ما نیاز ندارد و وظیه اش را انجام میدهد ؛ قسمت دوم ما هستیم که به امام نیاز داریم و باید وظیفه خود را انجام دهیم .

مستدرک الوسائل – ج 12 – ص 386 – پیامبر اکرم ص :

من اکرم اولادی فمن اکرمنی

کسی که اولاد پیامبر و اهل بیت و سلسله سادات را اکرام کند من را اکرام کرده است .

جواد آقا تهرانی در مشهد در جمعی نشسته بودند ، اطرافیان میبینند آقا چند لحظه ای یکبار به پا میخیزند و بعد مینشینند ؛ این عمل چندین بار اتفاق افتاد و پرسیدند آقا شما اذیت هستید در این جمع ؟
جواد آقا تهرانی فرمودند : این پسر بچه 3 ساله که وارد اتاق میشه و بیرون میرود و بازی میکند از سادات است و من به احترام پیامبر بلند میشوم .

کسانی که در خط صله رحم روحانی قرار میگیرند به ترتیت :
پیامبران / اهل بیت / اولی الامر / عالمان وارسته / سادات / مومنون / دوستان

با امام ارتباطی برقرار کنیم که رحمی باشد یعنی دوستشان بداریم و دعا کنیم و کسانی که برای دین زحمت میکشند (عالمان وارسته) هم جزو صله رحم روحانی هستند .

خب این سلسله صله رحم از نظر فقهی بود

برای ارتباط داشتن و صله رحم چکار باید بکنیم :

امام صادق ع :

برای صله یک حداقل داریم و یک حداکثر . حداقل آن چیست که نگویند قطع ارتباط کرده ؟ ولو به سلامی بعد از مدتی – ولو به جرعه آبی .

همانگونه که آقا امیرالمومنین گفتند این چاه ها چیست که شما میکنید ؟ آقا فرمودن صله اسن زیرا به مردم آب میرسد .

در میان صله ها پیامبر و امامان و ولی را جدا کردیم که واجب شرعی است و باید آنها را دوست داشته باشیم و بر مبنای محبت اطاعت کنیم .

در قسمت رحم جسمانی هم پدر و مادر را استثنا قرار داده اند . نباید برای پدر و مادر خود حداقلی فکر کنید و کاملا حداکثری و هرچقدر مقدور است تلاش کنید برای صله

پیامبر اکرم ص :

علی جان برای بجای آوردن صله پدر و مادر حتی اگر شده 2 سال پیاده راه بروی باید این راه را طی کنی ..

لا یدخل الجنه قاطع الرحم

به هیچ وجه کسی وارد بهشت نمیشود اگر قطع صله رحم کند .

همانطور که ما اهل بیت را نباید فراموش کنیم ، پدر و مادری که دنیا رفتند هم نباید فراموش کنیم و باید به سر قبرشان برویم و فاتحه هم بخوانیم .

آثار صله رحم :

اثر وضعی و اثر غیبی : سلامتی جسم شما به صله رحم شما بسته است ، اگر خیلی مریض میشوید مشکل صله رحم دارید زیرا هر فردی برای مریضی یک روزی دارد .

بحارالانوار ج 47 – ص 194 :

تاخیر اجل و سلامتی جسمی یک راه حل دارد و آن صله رحم است .

کافی ج 2 – ص 152 – امام صادق ع :

هیچ چیز به اندازه صله رحم در طولانی کردن عمر تو اثر ندارد و هیچی چیز در کوتاه کردن عمر تو به اندازه قطع رحم اثر ندارد .

عمر طبیعی در ایران 67 سال است و قاعده این است که کسی که عمر طبیعی میکند در این سن یا بیشتر ازآن بمیرد و اگر شخصی در سنی کمتر از 67 بمیرد دچار مرگ فجعه ، مرگ غیر طبیعی شده است که یکی از دلایل آن میتواند قطع رحم واجب باشد .

قطع رحم غیر واجب ممکن است نکبت های دیگری را وارد زندگی کند اما اثراتی که برای صله رحم واجب دارد را نمیگذارد .

علامه جعفری :

یکی از دلایل از خود بیگانگی امت ها قطع صله است نسبت به امام و پدر و مادرشان !
این جامعه دچار بحران هویت ملی میشود .

اگر بخواهیم یک جامعه سنتی قوی را ببینیم که روی پای خود ایستاده و کسی نمیتواند ان را دوره کند یقینا جامعه رحمی و خویشاوندی است .

برخلاف توصیه برخی از پزشکان ، روایات ما میفرمایند که بهترین نوع ازدواج ، ازدواج خویشاوندی است.
این نوع ازدواج دایره خویشاوندی را پاره نمیکند بلکه آن را وسعت میدهد .

در اجتماع های قدیم که بحران های الان نمیدیدیم اغلب جوامع قبیله ای بودند ؛ وقتی میخواستند که بین دو قبیله هیچ گاه درگیری رخ ندهد ، دختری از این قبیله و پسری را از قبیله دوم انتخاب میکردند و اینها را به ازدواج هم در می آوردند ، تمام قبیله دختر میشدند اقوام پسر و تمام قبیله پسر میشدند اقوام دختر ، اینگونه آنها هیچ گاه با هم در گیری نداشتند .

علامه جعفری یکی از مباحث بحران هویت را همین قضیه میدانند و می فرمایند : رحم در جوامع غربی از بین رفته است و فرد دوستان و همکاران خود را بیشتر میبیند تا خویشان خود .

کافی ج 2 – ص 157 – امام صادق ع :

صله رحم و احسان از چیزهایی است که گناهان شما را میشوید .

علامه تهرانی :

اگر گناه بزرگی دارید و نیاز به استغفار زیادی است بطوری که حاضرید آنقدر مایه بگذارید که حتی به کربلا بروید و آن را توبه کنید ؛ فقط لازم است که دست مادر خود را ببوسید و به او محبت کنید . گناهتان پاک میشود و باعث پیشگیری از گناهان بعدی هم میشود .

برخورداری از حمایت رحم : قوم و خویش اگر گوشت هم رو هم بخورند استخوان همدیگر را دور نمی اندازند – طایفه برای تو پشتوانه هستند . وقتی تو وارد قومی میشوی این قوم هم به تو اعتماد به نفس میدهد و هم هویت !

افزایش نسل : این حرف بسیار بزرگی است که مقام معظم رهبری بفرمایند من به عنوان رئیس جمهور دخیل بوده ام در اشتباه کنترل نسل و کم بودن اولاد ، از خداوند طلب مغفرت می خواهم .

آفات صله رحم :

چرا این آفات در جامعه ما پیش آمده ؟ بدلیل کمبود شناخت نسبت به صله رحم .

در جامعه امروز ما صله زبانی ( سلام ، چاکریم ) وجود دارد ، صله فعلی هم وجود دارد .

صله در دعا و همراهی دردمندان و رفع مشکلات انها جواب میدهد .

در این چندین کلان شهری که در ایران وجود دارد یکی از شهرهایی که در بحث شرکت در ختم خیلی پررنگ هستند شهر شیراز است ، بنده هیچ جا مثل شیراز ندیدم که البته این بسیار خوب است .

صله رحم قلبی : باید دعا کنید و در عاهایتان همه دوستان و خویشان باشند .

صله رحم مالی : اگر وسعت دارید حتما کمک کنید

هزینه بر بودن : هزینه بالایی که صله رحم باعث میشود .
صله رحم را بین خودتان ساده کنید – غیر از این باشد نه کسی که مهمان است رویش میشود برود و نه کسی که میزبان است وسعت پذیرایی را دارد .

بنده قوم و خویشی را میشناسم مال شهر دیگری که اینها برا دیدارهای دوره ای خود که هفته ای یکبار است قانون گذاشته اند که در مهمانی های خود فقط چایی و دو قلم پذیرایی داشته باشند ( نان پنیر و خربزه )
میگفتند انقدر ارتباطمان خوب شده و بی دغدغه به مهمانی میرویم و فرصت کافی هم وجود دارد برای صحبت ها و صمیمیت هم بسیار زیاد شده است .

تو زمانه ما دیدن ابزار ان خوردن شده ، قانون بگذارید و دیدارهایتان را ساده کنید .

چشم و هم چشمی زنان حریص : مرد میترسد همسر خود را به مهمانی ببرد ، چون زن فورا ایراد میگیرد که لوازم خانه خود را بالاتر از خانه میزبان کند و بسیار برداشت های منفی دیگر .

بیم انحراف : در بعضی از خانواده ها هست که عده ای مشکل اخلاقی دارند و دیگران با اینها قطع ارتباط میکنند .

امام صادق ع :

اگر میبینید احتمال خطر است و ارتباط با اینها دین تو را مشکل دار میکنند میتوانی مدت زمان صله رحم را کم کنی اما نمی توانی قطع کنی .

و تو به عنوان یک هسته جامعه ایمانی باید طوری زندگی کنی و طوری ارتباط برقرار کنی که این یک هسته را تبدیل به دو هسته کنی و بیشتر و موظف هستی خویش خود را نسبت به دین متمایل کنید و آنها را ارشاد کنی همانگونه که پیامبر فرمودند هر کدام از شما ها پیامبری هستید برای قبیله خود .